“Harana”: Drowing Ko, Pagkukulay ni Anne Basco

"Harana" by Karlo Sevilla and Anne Basco, pencil on paper-to-digital art, 2022

“Uso pa ba ang harana?” – Parokya ni Edgar

Ewan ko. Eniwey, kamakailan lang ay na-obliga akong magdrowing para sa klase ko sa Ethics I ng kursong Associate in Arts ng UPOU, para sa asignasyon ng grupo namin. Bale bawat isa’y gagawa ng sining biswal, na nagpapakita ng isang tradisyong Pilipino, tapos pagsasamahin lahat para sa isang collaborative drawing.

Ang napili ko nga ay “harana’. Pagkatapos ko iguhit at kulayan ng konti, nang di kagandahaan (hehe), pinasa ko na ito sa grupo namin. Buti na lang, higit na pinaganda ng aking klasmeyt na si Anne Basco ang kulay, gamit ang digital art. Bale itong cartoon mismo, na pinamagatan ko na ring “Harana”,* ay collaborative art na rin naming dalawa ni klasmeyt Anne.

Parang na-miss ko tuloy yung pagkahumaling ko noon si sining biswal, na di ko na rin naman talaga pinag-uukulan ng panahon nang ilang dekada na, Pero noon . . .

High School (UPIS), 1991:

• Nagtapos bilang “Most Outstanding Student in Visual Art”
• Isa sa mga nagwagi ng Jose Joya Awards
• Pumangalawa sa kategorya ng Editorial Cartooning ng 1991 NCR Secondary Schools Press Conference, at bago nito ay pumangalawa rin sa parehong kategorya ng parehong taon sa Mini Press Conference.

 Kolehiyo (UP Diliman):

• Nag-aral ng isang taon, 1993–94, sa programang BFA Painting ng College of Fine Arts. Masisilip ang isa sa mga painting ko dito sa litrato ng isa ko pang blog post, sa likod ng artistang si JM De Guzman.
• Lumipat sa BSE Art Education ng College of Education noong 1995. (Magulo ang pag-aaral ko noon: palipat-lipat ng kurso hanggang sa sumuko na’t tumigil nang walang natapos noong 1998. Ngayong taon, sa edad 47, ay nagtangka akong mag-aral ulit sa kolehiyo at nasa pangalawang semestre na. Malamang isa na ako sa pinakamatatandang mag-aaral ng UP, across all campuses, na undergradweyt. Kaya ang batang klasmeyt ko na si Anne ay malamang maituturing na parang anak ko na.)

Sa kasalukuyan, ang pinakahuling “pormal” na artwork ko ay yung dinrowing ko na cartoon para sa pabalat ng aking maliit na koleksyon/zine ng mga “monostichs” noong 2021. Ang koleksyon, at syempre ang pabalat nito, ay matatagpua't mababasa rito sa Revolt Magazine.

Sisipagin kaya akong gumuhit at magpinta muli? Subukan ko bang mag-aral ng digital art? Ewan.

Ngayon, balik sa tanong na mula sa kanta ng Parokya ni Edgar:

“Uso pa ba ang harana?”

Hmm . . . sana. (Online harana?)

Mga tala:

1. Para sa mas komprehensibong kaalaman sa haranang Pinoy, basahin itong blog post ni Lourna Mydes Quinton na Harana, Serenade in the Evening.
2. Ang monostich ay tula na may isang linya lamang, blah-blah-blah.

 

Panahon pa ni Noe ay may mga trolls na

 

Noah's Ark ni Edward Hicks, 1846 (public domain).

Ang hindi naisulat sa Bibliya, sa Lumang Tipan, ay matagal nang may mga trolls. (At may Internet, PC, laptop, smartphone, atbp. na noon.)

Sa katunayan, si Noe ang pinakaunang biktima ng cyberbullying. Noong nagtweet siya na pinagagawa siya ng Diyos ng arko dahil nga magdedelubyo, mabilis ang pile up ng mga online attacks sa kanya ng mga bayaran at/o utoutong mga trolls, vloggers, at iba pang mga personalidad sa social media. Ang mga online na reaksyon: “Lutang! Fake news! Komunista!” (Para balanse, binanatan din siya ng mga progresibo: kinuwestiyon kung bakit daw puro hetero lang ang mga pares ng mga hayop na papapasukin niya sa arko.)

Eniwey, flash flood forward tayo: Eh nabuo na nga ni Noe yung arko at bumaha lagpas Mt. Everest. Kaya natigil ang pag-iinternet sa buong mundo kasi nga nawalan na ng kuryente. Kaya natahimik na muna ang mga trolls, at ang tanging narinig na lang sa kanilang mga bibig ay, “blub, blub, blub, blub . . .”

(Pero ayon sa Bagong Tipan ay nagbalik sila, noong ipapako na si Kristo.)

 

Walden Bello: Ang Kanyang Pagsusuri sa Resulta ng Pambansang Halalan 2022

Ang sumusunod ay ang aking transkripsyon ng maiksing bahagi lamang ng mensahe ni Dr. Walden Bello noong “PASASALAMAT AT PAGSULONG, Kasama ang mga kandidato ng PLM - Partido Lakas ng Masa” na ginanap sa University of the Philippines Hotel noong ika-2 ng Hulyo, 2022. (Ang mga salita/paglilinaw sa loob ng mga panaklong ay mula sa akin.) Ang video ng kaganapang ito ay mapapanood dito sa post ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP) sa kanilang Facebook page, at mapapanood si Dr. Bello na isinasalaysay ang bahaging ito ng kanyang mensahe mulang 39:28 hanggang 4:55 ng video. – K.S.

(Itong litrato ay kuha ko noong “PASASALAMAT AT PAGSULONG, Kasama ang mga kandidato ng PLM - Partido Lakas ng Masa” noong ika-2 ng Hulyo sa UP Hotel. - KS)

And (the young) people react to what they feel, and not some memory of martial law that they did not have any experience of. Of course, nandito na rin yung pagkakamali ng educational system natin, na wala talagang nabigyan ng education (on martial law). Noong 2013, yun po yung first attempt to legislate education on martial law. Yun ho yung ipinasa namin, yung Marcos victims compensation act. Meron hong parte roon to tell the people, educate them around martial law and to make that concrete . . . 2013! Yun ho ang first attempt to legislate education around martial law. That was too late. So, ang punto ko lang ho rito, is (to) explain yung seduction of the electorate, yung success ng Marcos propaganda in the electorate, that can be explained mainly by the failure of the EDSA Republic to deliver on its promise of greater equality . . ."

Inaresto si Dr. Bello kahapon ng hapon, ika-9 ng Agosto, 2022, at heto ang panawagan ng Laban ng Masa para sa kanyang paglaya: 

Pagsalin sa Filipino ng Bahagi ng Liham ni Ka Pepe Diokno sa Anak Niyang si Chel

Tinangka ko pong isalin mula sa orihinal na Ingles ang dalawang talata na bahagi ng liham ni Sen. Jose W. Diokno (ika-26 ng Pebrero, 1922 – ika-27 ng pebrero, 1987) sa kanyang anak na si Jose Manuel Tadeo "Chel" Icasiano Diokno noong Mayo, 1974. Mas kilala ngayon bilang Atty. Chel Diokno, siya ay edad labintatlo noong natanggap niya ang liham na sinulat ng kanyang ama na noo’y nasa ikalawang taon ng pagkakulong sa Fort Bonifacio sa ilalim ng batas militar (martial law).

Jose “Ka Pepe” W. Diokno (February 26, 1922 – February 27, 1987): makabayan, abogado, senador, kalihim ng katarungan, at bilanggong pulitikal noong batas militar. (Photo: public domain.)

Bakit ba dapat maging tapat kung makikinabang din naman sa pagiging di tapat? Bakit pa dapat maging patas kung di naman patas ang iba sa iyo? Bakit pa ipaglalaban ang iba kung di ka naman nila ipaglalaban—o kahit ang kanilang sarili? Bakit pa kailangang magkaroon ng sariling pag-iisip samantalang higit na mas madali ang hayaan na lamang ang iba na mag-isip para sa iyo? Bakit pa dapat magkaroon ng sariling pagpapasya samantalang mas iwas-gulo ang maging sunud-sunuran na lamang? Bakit kailangang maging mabuti samantalang para bang mas kaaya-aya ang maging masama?

Sa aking pananaw, ang sagot ay nasa kung ano ang kahulugan ng buhay para sa iyo. Kung ang ibig sabihin ng buhay ay ang pagkakaroon ng mga panandaliang kagalakan, pera, kasikatan, kapangyarihan, at seguridad, ay di mo na kailangan ang mga prinsipyo; ang tangi mong kailangan ay mga pamamaraan lamang. Sa katunayan, mas mainam pa ang kawalan ng prinsipyo; ang mga ito'y magiging sagabal lamang sa iyo. Ngunit kung sa kabilang banda, ang kahulugan ng buhay ay higit pa sa mga bagay na ito, kung ang kaligayahan ay mas matimbang pa kaysa sa panandaliang kagalakan, ang pagpapaunlad ng iyong mga kakayahan kaysa sa pag-ipon ng kayamanan, ang respeto kaysa katanyagan, ang tama kaysa kapangyarihan, ang kapayapaan ng kaluluwa kaysa seguridad; kung ang kamatayan ay hindi ang pagwawakas ng buhay kundi ang pagbabago nito, ay dapat kang maging totoo sa iyong sarili at sa Diyos, at sa pag-ibig at katotohanan, sa kabutihan at kagandahan, at sa katarungan at kalayaan na Kanyang mga pangalan din at ginawa Niyang bahagi ng ating likas na pagkatao.

Mga tala:

1. Ang pinagkunan ng kwento at bahagi ng liham ay ang artikulong The inspiring letter Ka Pepe Diokno wrote to his 13-year old son Chel ni Jerome Gomez para sa ANCX, ika-26 ng Pebrero, 2022.
2. Maraming salamat sa abogado/makata na si Atty. Argee Guevarra sa pagbahagi ng dalawang talata ng liham na ito sa poste niya sa Facebook noong ika-7 ng Agosto, 2022 – kaya ko naman natandaan itong mga bahagi ng liham na nabasa ko na rin dati.
3. Ituring na “work in progress” ang aking pagsalin, kaya inaanyayahan ko ang mga komento’t suhestiyon ng mga kababayan nating mahuhusay sa Filipino. Sakaling gamitin ko ang inyong suhestiyon, bibigyan ko kayo ng kaukukang kredito sa artikulo. At, handa po sana tayong ipagtanggol ang ating mga suhestiyon. 

JM De Guzman: Paano siya nagsimula sa showbiz?

Noong 2014 ay pinabigyan ako ni JM De Guzman, ang mahusay at award-winning na aktor, na makapanayam ko siya sa aking bahay mismo* para sa interview article ko na inasayn sa akin bilang bagong manunulat noon ng Puso ng Pamilyang Pilipino. Heto ang link sa article na JM De Guzman, as a Comback Kid.

(Si JM sa sala namin noong panayam, kasama ang anak ko na inaanak niya na si Mikael Fedor. Pasikat ko na rin: painting ko yung nasa likod nila, nilikha ko noong estudyante pa ako ng College of Fine Arts ng UP Diliman noong SY 1993-94.)

 Ang sumusunod ay mga bahagi ng article; quoted verbatim ang mga sinabi ni JM mismo. (At sa mga nagtataka, Taglish daw ang gamitin ko sa pagsulat sabi ng editor ko noon, hehe.)

Nag-start ako mag-commercials six years old, nag-start ako mag-Ang TV mga 13 to 14 years oldJM recalls.

Sa kanyang freshman year sa UP Diliman, he was already in the acting field. He chose Theater Arts as his course in college.

Habang nagre-rehearse para sa isang musical, pinag-audition ng kanilang director at propesor na si Alexander Cortes ang lahat ng mga male actors sa Pintakasi, isang indie film. Balik-tanaw ni JM,

Nangangailangan daw kasi siya ng theater actors. At first, may feeling ako na hindi pa ako ready, medyo mababa pa ang tingin ko sa sarili ko.

It took one week for JM to audition.

Heartbroken ako noon sa acting career ko, kasi walang nangyari. May feeling ako na ayaw ko na, na ayaw ko nang ma-reject ulit, paliwanag niya. So noong pumunta ako doon, bahala na. Wala namang mawawala. Awa ng Diyos, pinabalik ako. Actually noong audition, nagulat ako at pini-pair na ako sa iba’t iba, hindi ako pinapaalis. May feeling ako na gusto ako. Kasi yung iba, pinapauwi na (laughs).

Para kay JM, big break ang kanyang first major role. Top billing at yung pangalan ko sa poster. 

Never pang nangyari sa akin yun. From there, doon ako nahubog sa indie films. Kasi yung freedom tapos kumikita ka pa.

*Actually, sa dating bahay ko kasi bahay ng mga magulang ko iyon na nilisan ko na noong nag-asawa na ako noong 2004.

 

 

Pagsalin sa Filipino ng Tulang "a smile to remember" ni Charles Bukowski

Heto ang una kong sinulat nitong 2022, noong ika-1 ng Enero mismo: ang pagsalin sa Filipino ng tulang a smile to remember ni Charles Bukowski (1920-1994).

isang ngiti na di malilimutan

meron kaming mga goldpis noon at sila’y nagpaikot-ikot

sa loob ng bowl sa ibabaw ng mesa na malapit

sa mga kurtinang kulay-lila sa harap ng aming bintana at

ang aming nanay, na kawawang isda, na laging nakangiti, na nais

magmukhang masaya, ay sinasabihan ako, “maging masaya ka, Henry,”

at tama siya: mas mainam na maging masaya ka

kung kaya mo

pero siya’y binubugbog ng aking tatay mga dalawa o tatlong beses

sa isang linggo habang ang huli’y nagwawala sa pamamagitan

ng kanyang 6 na talampaka’t 2 pulgadang katawan dahil di niya kayang

gapiin ang anumang umaatake sa kanya.

 

ang aking nanay, na kawawang isda, na kawawang goldpis,

na kawawang isda na walang-wala, na ginugulpi dalawa o tatlong beses

kada linggo ay sinasabihan ako na maging masaya: “Henry, ngiti!

Bakit di ka ngumiti?

 

at pagkatapos, lagi niyang pinapakita sa akin kung paano, at iyon ang

pinakamalungkot na ngiti na nakita ko sa ibabaw ng lupa, parang impyerno at

impyerno at impyerno at impyerno, at wala nang iba

 

isang araw nangamatay ang lahat ng goldpis, lahat silang lima,

nagpalutang-lutang sila sa ibabaw ng tubig, sa kanilang tagiliran, ang

mata sa bawat gilid sa itaas ay dilat pa,

at nang umuwi ang aking tatay ay tinapon niya sila sa pusa

sa sahig ng kusina at pinanood namin ang aming nanay

ngumiti